Heksenwaan - De sociale en culturele geschiedenis van hekserij in Europa

Zoals een uitstekend en recent boek van Bob Moore heeft laten zien, was er in Europa voor het eerst op grote schaal sprake van een dergelijk proces rond de elfde en de twaalfde eeuw (naar we moeten aannemen deed het zich altijd al op het niveau van de lokale gemeenschap voor). Het hield verband met de grote ontwikkelingen van de religieuze en wereldse machtsstructuren, opgebouwd rond de zojuist genoemde geletterden - de mannen die de leiding namen bij het organiseren van vervolgingen. Heksen waren echter niet het doelwit hiervan, maar drie andere groepen die als afwijkend werden beschouwd: de ketters, de melaatsen en de joden. De manier waarop en de motivatie verschilde in ieder van deze drie gevallen, maar er werd een vergelijkbare mythologie van seksuele verloedering en asociale samenzweringen aangewend om de gewelddadige onderdrukking van deze groepen te rechtvaardigen [...] Zonder enige twijfel werden er technieken en ideeën overgenomen, zodat er zowel oorzakelijke als generieke verbanden tussen de verschillende vervolgingen bestaan. Aan de andere kant bestaan er sterke tegenwerpingen tegen al te mechanische visies volgens welke er sprake was van een onbenutte onderdrukkingscapaciteit die vrijkwam bij de uitschakeling van andere afwijkende personen en die in de vorm van heksen nieuwe slachtoffers zocht. Dit kon worden gerelateerd aan de notie dat zondebokken een soort functionele sociale behoefte vervulden, zodat wanneer de ene groep was geëlimineerd er een andere in die rol gedwongen werd. [...]

De beschrijvingen van de rituelen [satanisch ritueel kindermisbruik] lijken net compositietekeningen: enigszins aangepaste combinaties van exact dezelfde elementen die we terugvinden in de aanklachten tegen ketters, joden, heksen en andere zondebokken uit het verleden. Wanneer je hun antecedenten kent, is het ongelooflijk dat deze smakeloze verzameling van gerecyclede fantasieën voor iets anders kan worden aangezien dan verzinsels. Vermoorde baby's, uitwerpselen als voedsel en perverse groepsseks vormden al de vaste voorraad waaruit afgedwongen bekentenissen putten lang voordat de Marquis de Sade ze in een ultieme, gedegenereerde sensatie veranderde; de martelingen waren uiteraard echt. Zulke ideeën zijn werkelijk gevaarlijk, omdat ze veranderen in de schrille roep om te straffen - weer een andere vorm van afsplitsing en projectie. Zo overkomt het gewone, echte mensen in onze eigen wereld dat hun kinderen bij ze worden weggehaald en dat ze soms op deze ondeugdelijke gronden worden veroordeeld. Men kan zich afvragen hoe lang het nog zal duren voordat in de Verenigde Staten het vernieuwde enthousiasme voor de doodstraf ertoe leidt dat er iemand wordt terechtgesteld omdat hij of zij, behalve in naam, een heks is?

bron: Uit het boek 'Heksenwaan - De sociale en culturele geschiedenis van hekserij in Europa' door Robin Briggs; Uitgeverij Agora Kampen 2000; Oorspronkelijke titel: 'Witches & Neighbours'; Vertaald door: Barbara Boudewijnse; London; 1996