De eerste homoroman - Een kostschooljongensliefde in de negentiende eeuw

In de Homo-encyclopedie van Nederland (2005) stellen Thijs Bartels en Jos Versteegen dat Pijpelijntjes (1904) van Jacob Israel de Haan de eerste homoroman van Nederland is. Het valt ook te verdedigen dat Noodlot (1890) van Louis Couperus of De kleine Republiek (1889) van Lodewijk van Deyssel die eretitel verdient. Waarom Bartels en Versteegen voor De Haan kiezen, zeggen ze er helaas niet bij. Op wereldschaal zijn er meer kandidaten voor de lauwerkrans van eerste homoroman: The Picture of Dorian Gray uit 1890 van Oscar Wilde, Moby-Dick uit 1851 van Herman Melville of de obscure brievenroman Phaeton uit 1823 van de Duitser Friedrich Wilhelm Waiblinger, recent opnieuw uitgebracht. [...]

Waarom vinden Versteegen en Bartels Pijpelijntjes de eerste Nederlandse homoroman? Laat ik eens een gok wagen. In de eerste plaats is het belangrijk dat een hoofdpersoon herkenbaar homoseksueel is, dat wil zeggen iemand wiens seksuele verlangens op personen van het eigen geslacht zijn gericht. Het gaat niet om de jongensliefdes van pubers onder elkaar, maar om een volwassen man wiens erotiek gedurende langere tijd is gericht op andere mannen of jongens (in het laatste geval kunnen we misschien beter van een pedoroman spreken). Een ander criterium zou kunnen zijn dat naast het expliciete verlangen ook sprake is van de concrete uitdrukking daarvan, homoseksueel handelen. Er zou sprake moeten zijn van seksueel gedrag of tenminste de vraag gesteld kunnen worden of het verlangen in daden dient te worden omgezet. Zulke handelingen zijn in Pijpelijntjes enigszins omfloerst omschreven zoals in de meeste literatuur uit die tijd, maar ze zijn onmiskenbaar aanwezig.

bron: Artikel 'De Eerste Homoroman - Een kostschooljongensliefde in de negentiende eeuw' door Gert Hekma; www.gaynews.nl/article04.php?sid=1496; Gay News Magazine; 20 mei 2006