Moest kunnen - Niet zo lang geleden moest seks met kinderen mogen. Nu is de pedoseksueel de duivel in persoon

From Brongersma
Jump to navigation Jump to search

Door: Toine Heijmans & Elsbeth Stoker

De kans is groot dat pedofielenvereniging Martijn deze week wordt verboden. Verbijsterend snel is het denken over seks met kinderen veranderd. Van 'moet kunnen' tot duivels kwaad.



'De zaak moet niet worden overdreven', betoogde de aanklager tijdens de rechtszaak.

De rechercheurs hadden het voorval veel te hoog op genomen, beaamde ook de raadsheer.

Voor hen in het beklaagdenbankje stond geen zware misdadiger, vonden beide magistraten. Maar een maatschappelijk werker van 34 die seks had gehad met twee puberjongens.

De zaak die op deze kille meidag in 1978 werd behandeld, was een symbolische zaak, vonden de aanwezigen. Uit heel het land waren sympathisanten gekomen. Zo'n vijftig stonden er voor het Haagse paleis van justitie. Met protestborden, die omhoog werden gehouden door drie kinderen. 'Ik ben een slachtoffer', stond er ironisch op.

Het was niet de eerste keer dat de 34-jarige man voor de rechter moest verschijnen. En het was ook niet de eerste keer dat hij seks had gehad met kinderen. Maar, vond de aanklager, een voorwaardelijke celstraf was voldoende. Al twee keer eerder had de maatschappelijk werker zo'n voorwaardelijke straf gekregen en hij had zich in deze proefperiodes keurig gedragen door zich te onthouden van seks met kinderen. Dat hij opnieuw de wet had overtreden, moest hem niet te hard worden aangerekend. Het is simpelweg een man die van kinderen houdt, betoogde de aanklager. 'En dat is in ons huidige strafrecht verboden, maar het is in wezen een zaak voor de Tweede Kamer.'

Met pedofilie is niets mis. En het kind plukt er de vruchten van. Wie deze opvatting vandaag hardop verkondigt, krijgt een woedende menigte voor zijn deur. Ze stonden boos en bloeddorstig voor de flat van voormalig zwemleraar Benno L. in Leiden, vorige maand. Het Arnhemse gemeenteraadslid Martin van Meurs, veroordeeld wegens bezit van kinderporno, moest onder politiebegeleiding het gemeentehuis uit. En buurtbewoners dromden in Hengelo samen voor de rijtjeswoning van een bestuurslid van pedofielenvereniging Martijn.

Deze week wordt deze vereniging, na een bestaan van 32 jaar, waarschijnlijk definitief verboden. Seksueel contact met kinderen, adviseerde de advocaat-generaal die zich over de kwestie boog, mag niet verheerlijkt worden. De Hoge Raad komt vrijdag met zijn eindoordeel - vaak volgen de hoogste rechters het advies van de advocaat-generaal.

Het is het sluitstuk van een radicale omwenteling in het denken over seks met kinderen: pedofielen zijn volksduivels geworden.

En dat waren ze niet.

Nog geen veertig jaar geleden vertelde Edward Brongersma op nationale tv openhartig over zijn pedoseksualiteit. De bekende PvdA-politicus en criminoloog sprak met journalist Koos Postema in het populaire praatprogramma Een groot uur U. Volgens Brongersma 'steekt er een stukje pedofilie haast in elk mens'. 'Dan wordt er geknuffeld. Dan wordt er gekust. Dan wordt er gestreeld. Dan wordt er geaaid. En je moet maar eens kijken naar de uitdrukking van dat kind: die verzaligde, verrukte uitdrukking. Daardoor zie je hoezeer de behoefte van het kind daaraan bestaat.'

Postema: 'Ze zeggen weleens tegen kinderen: wat ben je lief, ik zou je wel op willen vreten.'

Brongersma: 'Ja. Daar zit al iets in van dat lichamelijk verenigd willen zijn.'

Seksuele wezens

Brongersma zag er geen kwaad in, sterker nog: het waren de oude Grieken al die het heil van seks met kinderen verkondigden. Hij vergeleek pedofilie met masturberen: ook daar zou je een slechte ruggengraat van krijgen. En dat was allemaal onzin gebleken. Nee, de seksuele vrijheid die in Nederland zo'n snelle opmars had gemaakt, strekte zich ook uit naar minderjarigen. Ook zij waren 'seksuele wezens' die moesten experimenteren. Die hadden daar alleen maar profijt van.

Vandaag zou Brongersma met pek en veren het land zijn uitgesmeten.

Als je de beelden terugziet, zegt criminoloog Juul Gooren, die bijna klaar is met zijn proefschrift over de strafrechtelijke beheersing van seks en jongeren, dan is het denken over pedofilie in Nederland 'verbijsterend' snel veranderd. In de jaren tachtig was het nog heel normaal dat kiosken in Amsterdam bladen met foto's van blote kinderen verkochten, nu is het kijken naar kinderporno strafbaar. 'Martijn was een sociale beweging. Als de Hoge Raad de vereniging volgende week verbiedt, is dat de ultieme depolitisering van het onderwerp.'

Hoe kan het dat pedofilie in dertig jaar tijd uitgroeide van een 'geaardheid die moet kunnen' tot de belichaming van het ultieme kwaad?

Deep Throat

Eerst maar terug naar die tijd. 'De veranderingen in de jaren zestig en zeventig kwamen vrij plotseling', schrijft voormalig minister van Justitie Winnie Sorgdrager in haar boek Zonde, zeden en strafrecht (2003). 'Als we de sfeer van de jaren vijftig voor de geest halen, kunnen we ons erover verbazen dat het Nederland van na de jaren zeventig nog hetzelfde Nederland is.' Opeens leek alles te mogen en te kunnen.

Seks was fijn, dus ook voor kinderen. Er was nog geen serieus wetenschappelijk onderzoek dat het tegendeel bewees. Het waren jaren waarin volop werd gediscussieerd over de zedenwetgeving - zo was topless zonnen nog verboden en was vreemdgaan pas sinds 1971 'wettelijk' toegestaan. Het waren de jaren waarin de rechters van de Hoge Raad naar een speciaal zaaltje in een Haags politiebureau togen om de succesvolle pornofilm Deep Throat te bekijken en vervolgens oordeelden dat die door de beugel kon. 'Het Deep Throat-arrest bracht de juridische acceptatie van porno in overeenstemming met de maatschappelijke opvattingen', zegt hoogleraar sanctierecht Henny Sackers. 'Merkwaardig genoeg was kinderporno in deze juridische discussie helemaal geen issue.'

Zo kon het dat Winnie Sorgdrager, die begin jaren tachtig officier van justitie was, een zaak seponeerde waarin een kind van 5 werd misbruikt door zijn ouders. Een medewerker van een fotowinkel had foto's gevonden waarop het kind seksuele handelingen verrichtte. 'Hun enige kind, het kind van de foto's, huilde erbarmelijk toen het met de maatschappelijk werkster van de Raad voor de Kinderbescherming mee moest in plaats van met zijn ouders', schrijft de oud-Justitieminister in haar boek. Tijdens de huiszoeking werden naast nog meer foto's, ook seksattributen en 'grote hoeveelheden lingerie met gaten op verkeerde plaatsen' gevonden.

'Wat nu?', schrijft Sorgdrager. 'De seksuele handelingen waren niet gewelddadig.' En dus liet ze de ouders vrij en mocht het kind terug naar huis. 'We hadden het vermoeden dat de ouders zo geschrokken waren dat ze dergelijke dingen in de toekomst wel achterwege zouden laten.'

Het is lang geleden, maar bij Yvonne Keuls komt meteen de woede boven als je haar vraagt naar de pedofiele kinderrechter over wie ze in 1985 een roman schreef: Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel. Keuls werkte in een opvanghuis voor straatjeugd, de rechter zat in het bestuur, een vaderlijke, sociale man. Eentje die de jongens die aan zijn zorgen waren toevertrouwd in de jaren zeventig mee naar huis nam. Een slachtoffer diende met hulp van Keuls begin jaren tachtig een aanklacht in, maar die werd geseponeerd omdat hij 'bijna verjaard' was; de kinderrechter kwam weg met 'eervol ontslag'.

Toen de roman uitkwam, was zij, de schrijfster, de kwaaie pier. Ze werd, zegt Keuls, geïntimideerd door twee rechtbankpresidenten en door onbekenden 'op straat in mijn gezicht gespuugd'. De ruiten van haar huis werden ingeslagen. Procureur-generaal bij de Hoge Raad Wouter Berger maakte zich kwaad op Keuls in de Volkskrant: 'Ik vind het van mevrouw Keuls niet fair om de betrokken rechter drie jaar na de afwikkeling van de affaire nog een trap na te geven, verpakt in een roman.'

Verschoppelingen

Tegenwoordig, zegt Keuls, zou zo'n rechter worden gestenigd. Maar destijds werd hij juist geprezen om de warmte die hij tentoonspreidde voor de verschoppelingen van de maatschappij. 'Het waren knaapjes, geen kinderen, zo dacht men erover. Het waren apen, rotjongens, crimineeltjes met een ernstig verleden. Die kinderrechter ging relaties met ze aan en de jongens gingen het gewoon vinden. Ik heb altijd gedacht: het zijn dan wel rotkinderen, maar hebben rotkinderen geen rechten?'

Met Edward Brongersmaen een psychiater discussieerde ze op televisie over de zaak, in het programma Het Capitool. 'Die mannen maakten me af. Ze vonden het normaal.'

Toch zette de omslag in het denken over seks en kinderen halverwege de jaren tachtig al geleidelijk in. Zo diende minister van Justitie Frits Korthals Altes een wet in die al tijden op de plank lag: seks met kinderen vanaf 12 jaar moet mogen, stelde hij voor. Hoon was zijn deel. Nog geen drie weken later trok hij de wet weer in. 'Ik had die reactie niet verwacht', zegt de VVD'er nu. 'Het ging mij om vrijages van pubers onderling. We hadden het niet zo handig geformuleerd.'

Kritiek op het vrijzinnige Hollandse klimaat kwam steeds meer, en steeds harder, van buiten. Vooral uit de Verenigde Staten: daar dook opvallend veel Nederlandse kinderporno op, merkte de Amerikaanse justitie. 'Vanuit de Verenigde Staten werd druk uitgeoefend', zegt politieman Jaap Hoek.

Hoek was vanaf 1991 zedenrechercheur in Amsterdam. Voor 10 gulden, vertelt hij, kon je toen in een seksbioscoop op de Wallen pornofilms kijken. Bij een inval nam hij er met zijn collega's 4.500 videobanden in beslag, die allemaal door zijn team van de jeugd- en zedenpolitie werden bekeken. 'Het ging van een normaal wippie maken tot de meest gruwelijke dingen,' 11 procent bleek kinderporno.

Het was het begin van zijn kruistocht tegen kindermisbruik, die hem in de vuilste naden van de maatschappij bracht, en ook in Den Haag, waar hij tot verbazing van zijn meerderen als 'eenvoudige politieman' verhaal ging halen in de Tweede Kamer. Want vervolging van de eigenaar van de pornobioscoop bleek vrijwel onmogelijk. Kinderporno was sinds 1986 dan wel verboden, maar de straffen waren laag en privébezit was toegestaan. 'We moesten bewijzen dat de man de films in het openbaar liet zien. Daar had hij natuurlijk iets op gevonden, want een bioscoop waar je moet betalen, is besloten. Dat kun je je nu niet meer voorstellen, maar het was wel zo.'

Niemand, zegt hij, had door hoe gruwelijk de films waren en hoezeer kwetsbare kinderen werden uitgebuit. En dat terwijl er inmiddels wel wetenschappelijk onderzoek beschikbaar was waaruit bleek hoe schadelijk en traumatisch ontucht voor kinderen is. Er was ook een groeiende verontwaardiging en angst bij vooral ouders: in de media werden meerdere misbruik-affaires breed uitgemeten, zoals die in Oude Pekela (1987: verhalen over ontucht door als clowns verklede mannen leidden tot enorme ophef), Vlaardingen (1988: verondersteld misbruik in kinderdagverblijf De Bolderkar) en Epe (1990: twee zussen doen aangifte van misbruik, illegale abortussen en babymoorden). Maar de prioriteit van de politie lag nog steeds bij drugs, vertelt Jaap Hoek. Pedofilie en kinderporno, daar was in de ogen van velen weinig crimineels aan.

Onderwijl zag hij dagelijks de gruwelen. Nog altijd hangt thuis in zijn werkkamer een schilderijtje dat hij kreeg van een moeder: een zelfportret van haar dochter. 'We hebben haar gered uit het circuit, voordat ze tot nare dingen werd verleid, ik kreeg dat schilderijtje als dank, bij mijn pensioneren.' Nare dingen: 'Er was een gastouder, die legde zes kinderen naakt naast elkaar en die moesten dan met elkaar rommelen. Dat werd allemaal gefilmd. Ik zag ook hoe een meisje minutenlang een straal koud water op haar vagina kreeg, in een film - ze vertrok geen spier. Zo ver was ze al. Afschuwelijk.'

Jaap Hoek kon ermee omgaan. Maar als hij 's avonds zong in zijn koor in Hoorn, zong hij vaak harder dan de rest. 'De dirigent zei er niks van. Ze wist waarom ik dat deed.'

Tweede Kamer

Boos, gefrustreerd en vastberaden om de wet aan te scherpen, zocht hij contact met politici en zo belandde hij in een zaaltje in Den Haag, bij de vaste Kamercommissie voor justitie. Ik had een film van 25 minuten gemaakt, die liet ik ze zien. Het begon met een normaal seksgebeuren en het werd steeds erger. Aan het eind werd een kind misbruikt. Sommigen konden het niet aanzien, en gingen achter een pilaar staan.' Zijn doel: de wet zo veranderen dat er vier jaar celstraf op ontucht en kinderporno kwam te staan. Alleen dan kon hij het kwaad bestrijden zoals drugshandel werd bestreden: met stevige opsporingsmethoden.

'VVD'er Hans Dijkstal was voorzitter van de commissie en riep meteen: dat duwen we er wel even door. Maar er waren ook partijen, zoals D66, die het lef hadden te vragen of het kind in de film niet een uitzondering was. Het was maar één ernstige misbruikzaak, zei dat Kamerlid. Elk kind is er één te veel, antwoordde ik, en ik nodigde hem uit naar Amsterdam te komen om te kijken wat er nog meer op de plank lag. Toen hield hij zijn mond.'

Uiteindelijk duurde het drie jaar voordat de wet in 1995 werd aangescherpt en Jaap Hoek kreeg wat hij wilde. Het duurde te lang, zegt hij, maar hij was er blij mee. De politici, de politie en justitie: ze liepen al jaren achter de feiten aan en hadden niet door dat 'de gewone man' niets meer begreep van de kalmte waarmee pedofielen tegemoet werden getreden.

Nu is er, constateert hij, meer aandacht voor misbruik en porno. al heeft die zich verplaatst naar het moeilijk te rechercheren terrein van internet. En toch heeft ook Jaap Hoek zijn twijfels, als hij ziet hoe een en drie woeste massa mensen demonstreert voor het huis van pedofiel Benno L. Het helpt niet, zegt hij, om vervolgde pedofielen zo op te jagen.

Nederland loopt internationaal weer in de pas, zegt ook criminoloog Juul Gooren. Geen officier van justitie zal het meer in zijn hoofd halen een ontuchtzaak te seponeren. Aangejaagd door afschuwelijke gebeurtenissen zoals de zaak-Dutroux in Belié en het misbruik van kinderverkrachter Robert M. in Amsterdam, zijn pedofielen meer dan ooit volksduivels geworden: folk devils, naar het boek van de socioloog Stanley Cohen, die het begrip in 1972 introduceerde. Gevaarlijke, deviante buitenstaanders die binnendringen in het gewone leven en zo tot 'morele paniek' van de massa leiden.

Er is momenteel 'niets dat zo verenigt' als de woede over pedofilie, zegt Gooren, en dat baart hem zorgen. 'Pedofilie en ontucht zijn begrippen geworden die niet meer nauwkeurig worden gedefinieerd. Wat is een pedofiel? Ja, een man van 50 die het meteen kind van 6 doet. Maar een jongen van 24 die een relatie heeft met een meisje van 15? Is die dan pedofiel?'

Doorgeschoten

Psycholoog Willy van Berlo, verbonden aan kenniscentrum voor seksualiteit Rutgers WPF, vindt dat de haat tegen pedofielen is doorgeschoten. 'Robert M. is een extreem geval, je ziet zelden dat iemand zo gewetenloos is, met zo veel jonge kinderen.' En juist dat beeld straalt nu af op alle pedofielen. 'Er is zelfs geen begrip meer voor mensen die pedofiel zijn en niks met hun geaardheid doen.'

Die ontwikkeling, zegt ze, kan ook kwalijk zijn voor de seksuele ontwikkeling van kinderen. Ze verwijst naar een discussie in Canada: daar stelde een kleuterschool onlangs een anti-aanraakbeleid voor. Om ongewenste intimiteiten te voorkomen, wilde de school tikkertje en het vasthouden van elkaars hand verbieden. 'Hopelijk zijn we in Nederland te nuchter voor zulke discussies.'

Zoals mensen nu reageren op Benno L. en de bestuursleden van Martijn, zegt criminoloog Juul Gooren, dat is bijna bijbels. Zij zijn de duivel in persoon. Het zegt iets over de manier waarop we naar kinderen kijken, denkt hij: als kostbare wezens die hun onschuld niet mogen verliezen.

'Er zit ook wel wat projectie in: je legt het seksuele gevaar buiten neer, terwijl de meeste problemen spelen in het gezin. Daar vinden de meeste contacten plaats. Maar incest is nu eenmaal moeilijker te begrijpen en te bestrijden, dan een kinderlokker.'



[Inzetstukjes bij dit artikel:]

Kranten - Onschuldige geaardheid

Krantenberichten uit de jaren zeventig en tachtig illustreren een tolerante kijk op seksuele omgang tussen volwassenen en kinderen. Pedofielen mogen vertellen dat hun gevoelens vooral om liefde en affectie draaien. Onderzoekers verkondigen de voordelen van een liefdesrelatie tussen een volwassene en een kind. In opinieartikelen wordt gepleit voor acceptatie van pedofilie als onschuldige geaardheid.

Omstreden vereniging

De pedofielenvereniging Martijn moet ontbonden worden, adviseerde de advocaat-generaal begin maart aan de Hoge Raad. Vrijdag zal deze zijn eindoordeel vellen. Martijn werd in 1982 opgericht als belangenorganisatie van pedofielen die strijdt voor de acceptatie van relaties tussen volwassenen en kinderen. In 2012 werd de vereniging al verboden door de rechtbank in Assen. Destijds oordeelde de rechter dat Martijn in strijd was met de openbare orde en hij ontbond de vereniging meteen.

In hoger beroep draaide het gerechtshof in Leeuwarden deze uitspraak terug. De raadsheren meenden dat de openbare orde niet in het geding is als een vereniging een vrijere seksuele moraal en verruiming van de zedenwetgeving bepleit. Ook niet als het contacten met minderjarigen betreft. Volgens het gerechtshof is de maatschappij voldoende flexibel om het debat over pedo's te voeren, hoe pijnlijk een club als Martijn ook is en hoeveel weerstand die ook oproept. De advocaat-generaal van de Hoge Raad is het hier niet mee eens en stelde in maart dat een vereniging die uitdraagt dat seksueel contact van volwassenen met jonge kinderen normaal is en dat contact verheerlijkt, verboden moet worden.

bron: Artikel 'Moest kunnen - Niet zo lang geleden moest seks met kinderen mogen. Nu is de pedoseksueel de duivel in persoon' door Toine Heijmans & Elsbeth Stoker; Volkskrantbijlage Vonk; Volkskrant; 12 april 2014